Uit Doesburg toch?

De familie Vree? Die komt uit Doesburg toch? Ja en nee. Op onze zoektocht komen we langs Rheden, Zevenaar en Harderwijk. Wat verder weg zien we de Vree’s in Deventer, Kampen en het Brabantse Herpen, en nog verder weg in Leiden. We maken zelfs een klein uitstapje naar Duitsland.

Traditie

Waarom al die verschillende plaatsen? Dat heeft veel te maken met de beroepskeuzes die de familie Vree door de generaties heeft gemaakt. Wat erg handig is bij onze speurtocht is dat de naam Piet keurig netjes, negen keer, generatie op generatie is doorgegeven. Er zit maar één Johannes tussen, en ook bij de jongste generatie is de naam Pieter weer gebruikt. Conclusie: de familie Vree houdt van traditie!

Piet nummer 10

• 

In de beginjaren van het nieuwe millennium wordt in de Doesburgse familie Vree een jongen geboren. Zijn roepnaam is Jesper, maar voluit heet hij Jesper Pieter Paul. Zijn vader heet ook Piet (Piet nummer 9) en is de broer van Nicolette.

Was het in het begin van deze eeuw in de familie eigenlijk bekend dat de naam Piet al zo lang in gebruik is?

Piet nummer 9

Broer Pieter Wilhelmus Jozef en zus Nicolette Vree worden geboren in respectievelijk 1969 en 1972. Piet is actief als een van de drie directeuren van de Onderlinge Waarborgmaatschappij de Weduwenbeurs van Doesburg. Daarnaast is hij bestuurslid van Schutterij Oranje, die op 15 augustus 1952 is opgericht door Piet nummer 7. Nicolette is actief in de lokale Doesburgse politiek en speelt saxofoon in het Muziekkorps der Voormalige Schutterij. Nicolette helpt Doesburg Vertelt met zoeken. Ze doet in de familie navraag en vindt het volgende verhaal:

• 

‘Mijn vader en moeder woonden met mijn broer en mij op een flat in de Goudenregenstraat. Mijn vader’s broer Freddy wilde wel trouwen. De huisjes in de Helmichstraat stonden te koop en Opa Vree had tegen de mannen gezegd: ‘Ga daar maar eens kijken.’ Piet en Fred bespraken het plan op de fiets naar Ubbink en maakten een afspraak met de makelaar. Dat deed ook hun broer Rudy. Ze hadden dus alle drie op dezelfde dag een afspraak met de makelaar. Die keek nogal vreemd op, omdat de drie broers in die tijd veel op elkaar leken. Die huisjes hebben ze gekocht, al moest Rudy wel een maand of 6 wachten; de vorige bewoner moest eerst een ander huis hebben. De huisjes werden opgeknapt en wij hebben daar een erg leuke tijd gehad. Ik heb er tot mijn 15^e gewoond. Er was altijd wel één van de ouders thuis, dus er was ook altijd ‘oppas’. We hadden met in totaal 6 kinderen één grote tuin om in te spelen en 6 ouders die op ons letten. Die neven en nichten voelen ook meer als broers en zussen.’

De Helmichstraat … dat adres komt later in dit verhaal nog een keer langs.

Piet nummer 8

Pieter Bernhardus Vree (1944) is de opa van Jesper Pieter (nummer 10). U hoorde zijn stem al even in het tweede introductiefilmpje bij dit verhaal. Pieter Bernardus wordt geboren in 1944 en is de derde in een rij van zeven kinderen. Piet heeft oudere en jongere broers en zussen, die allemaal in Doesburg zijn geboren. Over al die kinderen is vast en zeker nog veel meer te vertellen, maar ons verhaal volgt het spoor van de vele Pieten en gaat stap voor stap terug in de tijd. Wat we wel over Piet nummer 8 willen vertellen komt uit de krant. In 2000 krijgt Piet Vree namelijk een koninklijke onderscheiding; hij wordt Lid in de Orde van Oranje Nassau. We citeren:

‘Piet Vree verdient de onderscheiding op grond van zijn brede inzet op sociaal gebied. Een opsomming is bijna onbegonnen werk, maar hier toch een poging om de terreinen waarop hij zich heeft ingezet te noemen: in de vakbeweging als kaderlid, eerst van de NKV, later de FNV, lid van de ondernemingsraad van de Koninklijke Ubbink, voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad, sinds 1987 lid van de stuurgroep Arnhem van de Stichting Evangelie en Industrie, lector van 1991 tot 1998 van de Martinusparochie in Doesburg, bestuurslid en voorzitter van De Meulenvelders, grote animator van een eigen verenigingsgebouw voor de folkloredansers en stuwende kracht achter de inrichting van een verenigingsgebouw voor het Muziekkorps der Voormalige Schutterij Doesburg, waarvan hij ook bestuurslid en voorzitter was, oprichter van de boerenkapel, organisator namens schutterij Oranje van het koningsschieten op Koninginnedag, vendelzwaaier, mede-organisator van de historische optocht van 1987, bestuurslid van de Kompasschool … Het is dan ook vrijwel onmogelijk dat er mensen zijn die de eervolle onderscheiding van Piet Vree zullen betwisten. Zijn vader, ereburger Piet Vree, beter bekend als Opa, zou apetrots zijn geweest als hij het had mogen meemaken. Niet alleen op zijn zoon, maar ook op dochter Reiny die vorig jaar september ook al een koninklijke onderscheiding ontving.’

Op de vraag wat hij van de onderscheiding vindt, antwoordt Pieter Bernhardus: ‘De liefde voor de stad Doesburg is mij vroeger thuis met de paplepel ingegoten. Mijn vader P. Vree sr. is ereburger van de stad Doesburg. Hij heeft veel gedaan voor het maatschappelijk belang van de stad.’

Piet zegt het hier zelf al. Het is hem met de paplepel ingegoten. Maar waar had zijn vader het dan weer vandaan?

Hier een voorbeeld hoe de familie Vree steeds handelt in de gedachte van Piet nummer 7 (1913-1994).

Piet nummer 7

Piet Vree, in Doesburg ook bekend als Piet Vree senior, wordt in 1913 geboren in Doesburg. Piet trouwt in 1939 in Rheden met Alberta Baars. Alberta komt uit De Steeg, een van de dorpen van de gemeente Rheden. Van deze Piet is bij de huidige generatie natuurlijk al wel het een en ander bekend. Bijvoorbeeld dat hij het heeft geschopt tot ereburger. In de lijst van raadsbesluiten over benoemingen tot ereburger lezen we dat P. Vree de eretitel krijgt op 23 augustus 1989. Helaas is de toespraak die bij de uitreiking werd uitgesproken verloren gegaan. Wel is er nog een foto van de oorkonde. 

• 

Piet is onder andere werkzaam als fabrieksarbeider en bij de Gelderse Tramwegen. Zijn kleindochter Nicolette herinnert zich nog dat zij met haar opa mee mocht in de bus, samen met haar nicht Regina. Opa hoefde voor de nichtjes geen kaartje te kopen, want, zoals hij het zelf zei: ‘hij had al voor ze gewerkt.’ Bij het huwelijk in 1939 zijn Gerrit Bosveld, zwager en arbeider, en Johan Hartjes, vormer van beroep, de getuigen. Piet en Alberta krijgen in de periode van 1941 tot 1951 zeven kinderen. Alberta is 67 jaar als zij in 1979 overlijdt. Piet overlijdt in 1994, hij is dan 80. Hun graf is te vinden op de begraafplaats aan de Meipoortwal in Doesburg. Dat is een algemene begraafplaats, en niet een katholieke! Dat lijkt vreemd, maar volgens oom Rudy was dat omdat er via de gemeente voor onbepaalde tijd een gezamenlijk graf kon worden gekocht. Bij de Katholieke kerk was dat niet mogelijk.

 Piet nummer 6

Piet Vree nummer 6 (1889-1966) wordt geboren in Leiden. Bij zijn geboorteaangifte in 1889 zijn een sigarenmaker en een koopman de getuigen. Piet trouwt in 1915, op 25-jarige leeftijd, in Doesburg met Reina Egbertzen, die dan 22 jaar oud is. Reina is in Doesburg geboren. Haar vader Gerrit Jan Egbertzen is nachtwaker. Haar moeder is Johanna Roering. Piet is onder andere zandvormer en havenarbeider. Reina is wasvrouw, net als haar moeder.

In 1912 krijgt Reina een dochter: Johanna Egbertzen. De 52-jarige vroedvrouw Janna Geleijnse doet samen met twee ambtenaren aangifte van de geboorte. Ook het volgende kind wordt vóór de huwelijksvoltrekking geboren. Piet Vree (in de volksmond Piet Vree senior) is van 12 maart 1913!

Huwelijk

Wat opvalt is dat de ouders van Piet bij het huwelijk geen toestemming geven:

‘ … Proces verbaal van den Kantonrechter waaruit blijkt dat de vader van de bruidegom, bij zijne weigering om toestemming te geven volhardt en de moeder niet is verschenen.’

Blijkbaar heeft Piet toestemming van de kantonrechter nodig om in het huwelijk te treden. Is dat misschien omdat een militaire traditie is doorbroken? 

In juni 1916 volgt nog een zoontje, maar het jochie wordt maar 27 dagen oud. In 1919 wordt Antonia geboren. Zij trouwt in 1936 op 17-jarige leeftijd in Doesburg met Gerrit Johannes Bosveld. Bosveld werkt als opperman en is bij het huwelijk 21 jaar oud. 

Piet en Reina overlijden in 1966 en 1973, respectievelijk 77 en 81 jaar oud. Hun graf bevindt zich op de Katholieke begraafplaats aan de Kraakselaan in Doesburg.

Piet nummer 5

Bij de geboorteaangifte in Doesburg van Pieter Johan Vree (1864-1933) zijn de pottendrager Wilhelm Müller, oud 49 jaar, en pottenbakker Petrus Johannes van Hal, oud 59 jaar, de getuigen. Vader Piet zet zijn handtekening op de geboorteakte. Ook de pottendrager zet zijn handtekening maar de pottenbakker verklaart: ‘niet te kunnen teekenen, als hebbende geen schrijven geleerd.’

Pieter Johan is op 27 juni 1888 in Leiden getrouwd met Antonia Bavelaar. Zij is daar in 1869 geboren. Haar vader Willem was sjouwer en fabriekswerker. Haar moeder was Catharina Regeer. Het gezin Bavelaar woonde op de Waardgracht en op de Bouwelouwensteeg. Die twee adressen bevinden zich binnen de vesting van Leiden, met net zo’n opmerkelijk mooie omsingeling als in Doesburg! Pieter Johan is bij zijn huwelijk 24 jaar oud. Voor zijn huwelijk heeft hij ‘toestemming van den Commandeerende Officier van het vierde regiment infanterie.’

Beroepen

In akten tussen 1888 en 1933 vinden we van Pieter de volgende beroepen: stoelenmatter, stoelenmaker, onder andere in Leiden, en wagenmaker, maar zoals blijkt uit de huwelijksakte is hij dus ook militair!

Kinderen

Pieter Johan Vree en Antonia Bavelaar krijgen tussen 1889 en 1910 veel kinderen. Pieter Vree is de eerste. Hij wordt in Leiden geboren. Het tweede kind wordt maar 3 weken oud. Het derde kind krijgt dezelfde naam, Catharina, en wordt ook in Leiden geboren. Alle volgende kinderen worden in Doesburg geboren. De eerste, Maria Josephina, wordt slechts 4 maanden oud. Na haar volgen nog Antonia, Theodora, Wilhelmus, Alberta, Berendina en Cornelia.

• 

In 1933 overlijdt de dan 69-jarige Pieter Johan in de Helmichstraat, op nummer B 424. Dat is diezelfde Helmichstraat … waar Nicolette Vree jeugdherinneringen aan heeft. Herinneringen aan de drie huizen op een rijtje, waar later de drie broers Vree wonen, met hun kinderen …

Piet nummer 4

Piet Vree (1841-1906) wordt in 1841 geboren in Harderwijk, een maand na het huwelijk van zijn ouders. Uit de geboorteaangifte blijkt dat een korporaal tamboer getuige is: 

‘Deze verklaring is geschied in tegenwoordigheid van Pieter Delhaij, oud Acht en Dertig jaren, van beroep Korporaal tamboer en Hendrik van Westendorp, oud Vijf en Zestig jaren, van beroep Horlogemaker, wonende beide binnen de Gemeente.’

Korporaal tamboer … daar komen we bij Piet nummer 3 nog op terug.

Schwarzwald

Piet trouwt in 1861 in het Noord-Brabantse Herpen met de daar geboren Anna Margarethe Straatman. Het stel is dan 20 en 21 jaar oud. Uit de huwelijksakte blijkt dat de moeders van de bruid en de bruidegom ‘de schrijfkunst niet geleerd’ hadden. Anna Margarethe’s vader is afkomstig uit het Duitse Kerzenheim, bij Kevelaar, en was tinnegieter. Ook haar moeder, Adelheid Krichel, komt uit Duitsland, uit Hardt, midden in het Schwarzwald.

Piet heeft verschillende beroepen, waaronder stoelenmatter, tinnegieter, stoelenmaker en timmerman. Piet en Anna krijgen tussen 1862 en 1884 ongeveer 14 kinderen, waarvan er 6 heel jong overlijden. Aleyda, hun eerste kind, wordt in 1862 geboren in Herpen. In de geboorteakte staat dat de ouders in Doesburg wonen. Alle andere kinderen worden in Doesburg geboren. Pieter Johan is hun tweede kind. Piet overlijdt in 1906 op 65-jarige leeftijd in Zevenaar. Anna overlijdt in 1919 op 79-jarige in Doesburg.

Piet nummer 3, de tamboer

Piet Vree (1808-1853), nummer 3, is in 1808 in Kampen gereformeerd gedoopt. In 1824 tekent hij voor 12 jaar militaire dienst; hij is dan ongeveer 16 jaar oud. Als soldaat is hij onder andere gelegerd in Harderwijk. In de Vijzelstraat in Kampen staat de Oranje-Gelderland kazerne. Daar staat in het militieregister van 1827 zijn uiterlijk beschreven:

‘Aangezigt vol en blozend. Voorhoofd laag, Oogen lichtbruin, Neus Dik, Mond middelmatig, Kin rond, Haar Blond, Wenkbraauwen idem, Merkbare teekenen geene’ en ‘Bij zijne aankomst bij het Korps, lang 1 ellen, 4 palmen, 5 duimen 11 strepen.’

Tijdens de Belgische Opstand van 1831 en 1832 is Piet betrokken bij het Mobiele Leger. Hij is gedetacheerd bij de 2^eafdeling van de Geldersche Schutterij. Daar is hij tamboer en korporaal tamboer.

Tamboer? Dan zit de muziek, het ritme, de schutterij dus al heel lang in de familie! Piet tekent in 1835 nog eens voor 6 jaren bij. Bij zijn huwelijk in 1841 stopt zijn militaire loopbaan. Voor zijn trouwe dienst krijgt hij een bronzen medaille.

• 

Voordat Piet in het huwelijk treedt, worden er al twee kinderen geboren. Albartus in 1836 en Geertruida in 1839. In de geboorteakte van Piet, hun derde kind, staat dat hij wordt geboren in het ‘Israëlstraatje nummer 236.’ Piet trouwt in 1841 in Harderwijk met de Rooms gedoopte Jaantje Egberts. Hij is dan 32 jaar oud. Zij is 29 jaar en komt uit Doesburg, waar haar vader leerlooier is. Met Jaantje komt het katholicisme de familie binnen.

Uit verschillende stukken blijkt dat Piet in zijn werkzame leven onder meer oppasser, militair en arbeider is. Jaantje is werkvrouw en arbeidster.

Volkstelling Doesburg 1850

Op de kaart Volkstelling Doesburg 1850 staat dat er 4 gezinnen wonen op het adres Bergstraat 208 (9 vrouwen en 10 mannen), waaronder het gezin van Pieter Vree (hier is ‘van’ aan toegevoegd):

Pieter van Vree, 41 jaar, Nederlands Hervormd, dagloner
Johanna Ebbers, 38 jaar, Rooms Katholiek, geen beroep 
Albert van Vree, 13 jaar, Rooms Katholiek, schoolleerling
Pieter van Vree, 8 jaar, Rooms Katholiek, schoolleerling
Geertruida van Vree, 10 jaar, Room Katholiek, schoolleerling

Piet nummer 3 overlijdt in Doesburg ‘in De Verbrandestraat, wijk B No. 60’ in 1853. Hij wordt net als zijn vader maar 44 jaar. Het huwelijk met zijn Jaantje duurt dus maar 12 jaar.

• 

Uit: Doesburg in oude ansichten, deel 2. ‘43. De Bergstraat, een typische karaktervolle straat, wordt vaak ‘de verbrande straat’ genoemd, wegens de brand in 1610, waarbij vele panden in die straat in de as werden gelegd. Blijkens muurtekens (achtergedeelte van ‘’t Huys Optenoort’ en de panden genummerd 43 en 40 met de jaartallen 1611, 1614 en 1611) ging men destijds snel tot herbouw over. Problemen door inschakeling van gespecialiseerde instanties kende men niet. De afbeelding toont meerdere panden met hooiluikjes, een aanwijzing dat daar vee werd gehouden. De petroleumventer met hondekar wijst erop dat dit een stadsbeeld is uit lang voorbije jaren. In deze straat vinden we Doesburgs oudste bakkerij.’

(Stadsgids Margreet Frankot vertelde op 14 oktober 2020 dat bij de graafwerkzaamheden in de Bergstraat van 2020 de donkere laag van die brand meters onder de grond te zien is geweest.)

Albartus trouwt in 1859 in Nijmegen met Theodora Jansen. Albartus is venter van beroep. Hij is maar 31 jaar geworden. Hij overlijdt in Doesburg ‘in het huis staande aan de Bergstraat Wijk B No. 80’ op 10 oktober 1868. Zijn broer Pieter doet mede aangifte van zijn overlijden. Geertruida Vree trouwt in Arnhem, waar ze ook overlijdt. Jaantje overlijdt in 1880 in Doesburg: Kloosterstraat wijk C No. 114. Zij is dus 27 jaar lang weduwe.

Niet Piet maar Johannes Vree is nummer 2

Johannes Vree (1785-1829) wordt in Deventer geboren. Zijn broers en zussen worden in Kampen geboren waar ze onder andere in de Bovenkerk worden gedoopt. In 1808 laat Johannes op zijn beurt zijn kind in die kerk dopen. De moeder van dit kind heet Hendrikje Hilkes, maar Johannes is niet met haar getrouwd. Toch krijgt hun zoon de naam Piet Vree. Van Hendrikje is niet veel bekend, behalve dat zij in 1827 op 58-jarige leeftijd ongehuwd in Kampen overlijdt.

Johannes is lange tijd militair. Uit archiefstukken blijkt dat hij in Kampen woont en meerdere keren bijtekent. In 1812 is hij als matroos in Franse dienst op het Schip Lacozec, en in 1815 neemt hij deel aan een veldtocht in Brabant. Hij is fuselier bij onder andere het 14e en 6e Bataljon Infanterie van Lignie, en wordt ook aangenomen bij de 7e Afdeling Infanterie. In 1827 wordt hij gedecoreerd met de Bronzen medaille voor 12 jaar trouwe dienst.

Uit dezelfde archiefstukken komt deze beschrijving van zijn uiterlijk:

‘Aangezigt rond. Voorhoofd idem. Oogen grijs. Neus dik. Mond ordinair. Kin rond. Haar bruin. Wenkbraauwen idem. Merkbare teekenen geene’ en ‘Bij zijne aankomst bij het Corps, lang 1 Ell, 6 Palm, 4 duim en 7 Streep.’

> Terug

Colofon
Met dank aan: Rob Verhoef
Video-registraties: Maarten Lindner, LiViPro Mediaproducties
Research en tekst: José Meuwese

Bronnen:
1. Hulp bij zoeken in genealogische bronnen op o.a. familienaam; genealogiewerkbalk.nl
2. Open archieven. Doorzoek de genealogische gegevens van Nederlandse en Belgische archieven; openarch.nl
3. Gelders Archief. O.a. doorzoekbaar op naam; geldersarchief.nl
4. Iedereen heeft een geschiedenis (CBG bronnen); wiewaswie.nl
5. Familysearch, zoeken in o.a. documenten en catalogus (bijv. Doesburg); familysearch.org/nl/
6. De Liemers; liemersverleden.nl
7. Doesburg; Archieven van de gemeente Doesburg, Nieuwstraat 4, 6981 AJ Doesburg, 0313-481319
8. Delpher. Ruim 120 miljoen pagina’s uit Nederlandse kranten, boeken en tijdschriften. Doorzoekbaar op bijvoorbeeld achternaam; delpher.nl
9. Online begraafplaatsen. Doorzoek op persoon en begraafplaats/plaatsnaam; online-begraafplaatsen.nl
10. Schutterijen en Schutterijmuziek in de Negentiende Eeuw. Rien van Beusichem Doctoraalscriptie Muziekwetenschap. Utrecht, april 2006

Eindredactie: Theo Maas
Vormgeving: Han Jansen

Doesburg, maart 2021